Architektura i wyposażenie bazyliki św. Mikołaja w Gdańsku.

Architektura

Wewnątrz sklepienia wspierają się na 10 ośmiobocznych filarach. Nawa północna przechodzi ku wschodowi w kaplicę św. Jacka, zaś południowa – w kaplicę św. Józefa pod wieżą i dalej w zakrystię. W podziemiach znajdują się krypty.

Wymiary kościoła

•  Długość naw – 37 m

•  Wysokość nawy głównej – 16 m

•  Długość prezbiterium – 25 m

•  Szerokość prezbiterium – 9,30 m

Wyposażenie

We wnętrzu zachowane jest bogate wyposażenie gotyckie, renesansowe, barokowe i rokokowe. Mimo że patronem kościoła jest opiekun żeglarzy, wewnątrz świątyni nie ma zbyt wielu elementów marynistycznych.

Najwcześniejsze gotyckie zabytki to Pietà z pocz. XV w. w kaplicy św. Jacka i malowidła na północnej ścianie prezbiterium z ok. 1430 przedstawiające Mękę Pańską. Poza tym do gotyckiego wyposażenia należy tablicowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (ok. 1466), krucyfiks z belki tęczowej (ok. 1520) i nieco późniejsze, cenne artystycznie stalle, ustawione po obu stronach prezbiterium, składające się z gotyckich siedzisk z ok. poł. XVI w. i późniejszych, rokokowych zaplecków z poł. XVIII w., ozdobionych girlandami i ornamentami typu rocaille oraz 22 wypukłymi reliefami. Reliefy te, dzieło nieznanego artysty, przedstawiają sceny z życia Jezusa na tle architektury i krajobrazów.

W świątyni zachowała się płyta nagrobna pochowanego tu rycerza krzyżackiego. Do dzieł barokowych i renesansowych zaliczyć należy epitafia katolickiej szlachty pomorskiej, m.in. Jana Konopackiego (1594-1605), Johanna Joachima Posseliusa (przed 1625), Johanna Ernesta Schefflera (1663), Piotra Wyhowskiego (epitafium inskrypcyjne z okresu 1705-1713), czy Józefa Hercyka (epitafium inskrypcyjne z 1733).

W 1896 roku w związku z remontem świątyni usunięto 15 z 25 istniejących dotąd ołtarzy.

Ołtarz główny

Sztukę późnego renesansu reprezentuje przede wszystkim bogato zdobiony, pięciokondygnacyjny ołtarz główny, pochodzący z 1643. Wypełnia on całą powierzchnię wschodniej ściany prezbiterium, zawiera liczne obrazy i rzeźby figuralne i jest pokryty polichromowaną dekoracją reliefową z motywami chrząstkowo-małżowinowymi. Obraz główny z 1647, namalowany na płótnie przez gdańskiego artystę Augusta Ranischa, przedstawia patrona kościoła, św. Mikołaja klęczącego przed Chrystusem, który wręcza mu księgę oraz Matkę Boską, która wkłada na jego głowę mitrę. Obraz zajmuje wysokość drugiej i trzeciej kondygnacji ołtarza. Na czwartej kondygnacji widnieją dwa owalne obrazy przedstawiające św. Dominika i św. Franciszka. Na wszystkich kondygnacjach rozmieszczone są liczne figury świętych, m.in. św. Stanisława z Piotrowinem u stóp, św. Wojciecha z wiosłem, św. Jacka Odrowąża z figurką Madonny w lewej ręce, powyżej natomiast św. Kazimierza Królewicza, a nad nim brata św. Jacka, bł. Czesława Odrowąża. Kompozycję ołtarzową wieńczy figura Madonny w promienistej mandorli.

Ołtarze boczne

Poza ołtarzem głównym w kościele zachowało się również 12 ołtarzy bocznych, m.in.:

•  ołtarz św. Róży z Limy, dzieło K. Gockellera z 1671 r., z obrazem św. Róży pędzla Andrzeja Stecha,

•  ołtarz św. Dominika (dawniej św. Jana Nepomucena), rokokowy, z II pol. XVIII w.,

•  ołtarz św. Wincentego Ferreriusza,

•  ołtarz Matki Boskiej Bolesnej z 1662 r., z drewnianą rzeźbą ”Opłakiwanie Chrystusa” i obrazem ”Zmartwychwstanie” ufundowanym przez Marcina Kulmińskiego.

Chrzcielnica

W nawie południowej, przy pierwszym filarze znajduje się XVIII-wieczna kropielnica w kształcie kielicha, wykonana z czarnego marmuru. Po drugiej stronie nawy stoi barokowa chrzcielnica z 1732 r., fundacji F. Brunattiego, bogato ornamentowana. Jej czasza, cynowa misa z 1781 r., spoczywa na postaciach 4 ewangelistów wysokich na 50 cm.

Organy

Sztukę późnego baroku reprezentują organy słynące z idealnie czystych dźwięków. Prospekt organowy pochodzi z 1755 r. Obecny wygląd organów to efekt ich przebudowy w 1977 r., kiedy na górną partię instrumentu przeniesiono z powrotem małe organy, umieszczone w 1932 r. w nawie południowej.