W trakcie prac oczyszczono starannie powierzchnię epitafium, usunięto wtórne warstwy przemalowań, wykonano uzupełnienia ubytków kamieniarskich oraz ubytków polichromii i złoceń […]
Epitafium powstało w latach 1705-1713 i poświęcone jest pamięci zmarłego w 1697 r. Piotra Wyhowskiego. Składa się ono z tablicy inskrypcyjnej wykonanej z czerwonego wapienia, ze złoconymi napisami w obramowaniu architektonicznym. Architektura oraz dekoracja rzeźbiarska wykonane zostały z szarego piaskowca. Kompozycja epitafium jest trójczłonowa. Tablica jest wykonana w profilowanej ramie z rozetkami. Nad nią wykonany został fryz wypełniony wicią akantową. Zwieńczenie epitafium ma postać masywnego, półokrągłego naczółka, w którym umieszczono herb Wyhowskich Abdank. Poniżej tablicy zachowane jest podwieszenie symbolizujące śmierć w formie uskrzydlonej czaszki z piszczelami.
Treść inskrypcji ma następujące tłumaczenie: „Zatrzymaj się, przechodniu, i spójrz! Tu spoczywa Piotr z Wyhowa Wyhowski, hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, którego pochodzenie obdarzyło sławą i godnością, a natura najodpowiedniejszym charakterem. Lecz cóż z tego?! Najszlachetniejszej zdolności nie dane było się rozwinąć, tak jak mogła. Gdy bowiem cieszy się względami Kazimiery, najjaśniejszej królowej Polski, i zarządza jej stadniną oraz dworem, pełniąc w kwiecie wieku kolejne urzędy, umiera w Gdańsku przedwczesnym zrządzeniem losu i ten, który swoje początki zawdzięczał terenom nad Moczem Czarnym w województwie kijowskim, znajduje grób nad Morzem Bałtyckim 15 sierpnia 1697 r. w wieku 30 lat. Jemu najukochańszy brat, jaśnie wielmożny pan, hrabia Daniel Wyhowski, ostatni koniuszy Wielkiego Księstwa Litewskiego, marszałek dworu najjaśniejszej królowej Polski Katarzyny, starosta nieświeski, wizneński, siewierski i szymański, na świadectwo niewygasłej miłości braterskiej oraz z szacunku dla prochów pogrążony w żałobie wzniósł ten marmurowy nagrobek. Odejdź przechodniu! A sam pomny, że jesteś śmiertelny, pomódl się przy prochach zmarłego”.
Prace konserwatorskie przeprowadzone zostały w 2009 roku. W trakcie prac oczyszczono starannie powierzchnię epitafium, usunięto wtórne warstwy przemalowań, wykonano uzupełnienia ubytków kamieniarskich oraz ubytków polichromii i złoceń. Naprawiono pęknięcia oraz wzmocniono partie osłabione, a powierzchnię kamienia dodatkowo zabezpieczono mikrowoskiem. W 2020 r. przy okazji prac konserwatorskich przy podniebiu empory chóru wokół epitafium wykonano brakujący cień.
Prace zrealizowano przy pomocy dotacji Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
